HỆ THỐNG BÀI TẬP/ CÂU HỎI HỖ TRỢ DẠY HỌC TRỰC TUYẾN

MÔN NGỮ VĂN 8

I. Bài 18:  Quê hương – Khi con tu hú

1.1.         Mức độ nhận biết

Câu 1: Bài thơ “Quê hương” được rút trong tập thơ nào của tác giả Tế Hanh?

A. Tập thơ “Nghẹn ngào” (1939) sau đó được in lại trong tập “Hoa niên” (1945)

B. Tập thơ “Gửi miền Bắc” (1955)

C. Tập thơ “Hai nửa yêu thương” (1963)

D. Tập thơ “Khúc ca mới” (1966)

Đáp án: A

Câu 2: Quê hương của Tế Hanh gắn liền với nghề nào?

A. Làm muối                                                                C. Đánh cá biển

B. Đóng thuyền đi biển                                                 D. Cả ba nghề trên

 Đáp án: B

Câu 3: Chức năng chính của câu nghi vấn dùng để làm gì?

A. Để hỏi

B. Để cầu khiến

C. Để khẳng định hoặc phủ định

D. Để bộc lộ cảm xúc

Đáp án: A

Câu 4: Ngoài chức năng chính là dùng để hỏi, câu nghi vấn còn dùng để làm gì ?

A. Để cầu khiến.

B. Để khẳng định hoặc phủ định.

C. Để biểu lộ tình cảm, cảm xúc.

D. Cả A, B, C đều đúng.

Đáp án: D

Câu 5: Hai câu thơ ‘Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm-Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ’ sử dụng biện pháp nhân hóa

A. đúng                                                                               B. sai

Câu 6: Nối tên tập thơ của nhà thơ Tế Hanh sao cho đúng với năm sáng tác

Đáp án: 1 – b, 2 – a, 3 – d, 4 - c

Câu 7: Lựa chọn các cụm từ thích hợp cho sẵn ( đi biển, làng chài, làm muối ) điền vào chỗ trống:

 Nội dung của bài thơ “Quê hương” đề cao giá trị của nghề  ………… của những người dân sống ở  ………….. quê hương.

Câu 8: Câu thơ nào miêu tả nét đặc trưng của dân chài lưới?

A. Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng-Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

B. Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ-Khắp dân làng tấp lập đón ghe về.

C. Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng-Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.

D. Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới-Nước bao vây cách biển nửa ngày sông.

Đáp án: C

1.2 Mức độ thông hiểu

Câu 1: Những bài thơ của Tế Hanh được biết đến nhiều nhất có đặc điểm gì?

A. Thể hiện tình yêu thiên nhiên sâu sắc và cảm xúc dâng trào mỗi khi được sống với thiên nhiên.

B. Thể hiện nỗi nhớ thương tha thiết đối với quê hương miền Nam và niềm khát khao Tổ quốc được thống nhất.

C. Tình yêu quê hương miền Bắc và lòng gắn bó của tác giả đối với mảnh đất này.

D. Ca ngợi cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc và thể hiện quyết tâm đánh thắng quân thù.

Đáp án: B

Câu 2: Nhận định nào dưới đây nói đúng nhất tình cảm của Tế Hanh đối với cảnh vật, cuộc sống và con người ở quê hương ông ?

A. Nhớ về quê hương với những kỉ niệm buồn bã và đau xót, thương cảm.

B. Yêu thương, trân trọng, tự hào và gắn bó sâu sắc với cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương.

C. Gắn bó và bảo vệ cảnh vật, cuộc sống và con người của quê hương ông.

D. Cả A, B, C đều sai

Đáp án: B

Câu 3: Trả lời câu hỏi bằng cách lựa chọn đúng (Đ) hoặc sai ( S) những nhận định về biện pháp nghệ thuật trong bài thơ “ quê hương” của Tế Hanh

Đáp án: Đúng: 1,2; Sai 3,4

Câu 4: Bốn câu thơ sau nói lên điều gì?

“Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ

Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồn vôi

Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi,

Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!”

A. Nỗi nhớ làng chài của người con tha hương.

B. Tâm trạng yêu đời, hăng say lao động của tác giả.

C. Tâm trạng luyến tiếc của tác giả khi không được cùng đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

D. Miêu tả những vẻ đẹp về màu sắc của biển quê hương.

Đáp án: A

Câu 5: ý nào nói đúng nhất tâm trạng người tù-chiến sĩ được thể hiện ở bốn câu thơ cuối trong bài thơ ‘Khi con tu hú’?

A. Uất ức, bồn chồn, khao khát tự do đến cháy bỏng

B. Nung nấu ý chí hành động để thoát khỏi chốn ngục tù

C. Buồn bực vì chim tu hú ngoài trời kêu

D. Mong nhớ da diết cuộc sống ngoài chốn ngục tù.

Đáp án: A

Câu 6: Nhận xét nào phù hợp với đoạn 1 của bài thơ “Khi con tu hú”?

A. Mở ra cả một thế giới rộn ràng, tràn đầy sức sống.

B. Khao khát tự do đến cháy bỏng.

C. Bức tranh mùa hè rực rỡ.

D.Sức cảm nhận tinh tế,mãnh liệt của tâm hồn yêu đời.

Đáp án: A

Câu 7 Trả lời câu hỏi bằng cách nối đặc điểm nội dung thơ sao cho phù hợp  với tên tác giả

Đáp án: 1,2 – b; 3,4 - a

Câu 8: tìm cụm từ thích hợp điền vào chỗ trống để hoàn thiện nhận xét sau:

 Bài thơ Khi con tu hú đã thể hiện sâu sắc tình yêu cuộc sống tha thiết và niềm khao khát …………… đến cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh…………..

Đáp án: (tự do, tù đày, hạnh phúc )

1.3 Mức độ vận dụng

Câu 1: Trong giao tiếp, nhiều khi những câu nghi vấn như: “Anh ăn cơm chưa?” “ Cậu đọc sách đấy à?” không nhằm mục đích để hỏi. Vậy trong những trường hợp đó, câu nghi vấn được dùng để làm gì?

Đáp án: dùng để chào hỏi

Câu 2: Lập dàn ý cho bài văn thuyết minh về phương pháp làm bánh chưng

Đáp án:

Mở bài: Giới thiệu khái quát về chiếc bánh chưng 

Thân bài:

*Luận điểm 1: Nêu nguồn gốc của chiếc bánh chưng

Theo sự tích, bánh chưng gắn liền với truyện “Bánh chưng, bánh giầy” và hoàng tử Lang Liêu đời vua Hùng thứ 6. 

Về mặt lịch sử, bánh chưng xanh gắn với nền văn hóa Lạc Việt, được nhắc đến trong Lĩnh Nam chích quái. Đây là loại bánh chính thống và lâu đời của Việt Nam.

Hình dáng: Chiếc bánh chưng vuông vức khác hẳn so với bánh Tét ở một số vùng miền. Bánh vuông tượng trưng cho đất. 

*Luận điểm 2: Thuyết minh cách làm bánh chưng 

Nguyên liệu gói bánh: đỗ xanh, thịt, mỡ, gạo nếp, tiêu, hành… 

Các công đoạn gói bánh.

Chuẩn bị bếp và luộc bánh.  

Công đoạn ép và bảo quản sau khi bánh chín.

*Luận điểm 3: Nêu ý nghĩa:

Ý nghĩa về ẩm thực

Tầng nghĩa sâu xa, biểu tượng của chiếc bánh chưng trong mỗi dịp Tết cổ truyền của dân tộc Việt Nam:

- Gia đình quây quần sum vầy

- Là bánh thể hiện lòng biết ơn của con cháu với tổ tiên trong mỗi dịp lễ tế

- Thể hiện lòng tự tôn, tự hào dân tộc 

- Tượng trưng cho sự sinh sôi phát triển của vạn vật

Ca ngợi ý nghĩa của chiếc bánh chưng trong nền văn minh lúa nước. 

Kết bài: 

Khái quát, khẳng định lại những giá trị to lớn của chiếc bánh chưng  

1.4 Mức độ vận dụng cao

Câu 1: Đặt 3 câu nghi vấn không nhằm mục đích để hỏi trong 3 tình huống khác nhau và giải thích mục đích sử dụng những câu nghi vấn đó

Đáp án:

1/ Ai dám bảo chúng tôi không hạnh phúc?

   -> Câu nghi vấn có chức năng khẳng định (thường không có câu trả lời):

   - Đặc điểm hình thức: Có dấu (?) cuối câu, từ nghi vấn dùng để khẳng định (ai, không)

   - Câu nói nhằm khẳng định: Chúng tôi hạnh phúc

 2/ Con có học bài không thì bảo?

   -> Câu nghi vấn có chức năng đe dọa (thường không có câu trả lời):

   - Đặc điểm hình thức: Có dấu (?) cuối câu, từ nghi vấn (không)

   -Dùng để đe dọa: Mẹ muốn răn đe con việc học hành

3/ Sao nay mệt thế?

   -> Câu nghi vấn có chức năng bộc lộ tình cảm, cảm xúc (thường không có câu trả lời):

   - Đặc điểm hình thức: Có dấu (?) cuối câu, từ nghi vấn (sao, thế)

   -Dùng để bộc lộ cảm xúc: Mệt mỏi

Câu 2: Viết bài văn thuyết minh về phương pháp làm  bánh chưng

Đáp án: ( Bài văn tham khảo )

 Nếu người Hàn Quốc tự hào vì có kim chi, canh bánh gạo với vị cay nồng đặc trưng, người Trung Hoa có món Tổ mang ý nghĩa năm mới tốt đẹp hơn năm cũ thì dịp Tết cổ truyền của người Việt Nam lại không thể thiếu món bánh chưng xanh làm từ gạo nếp dẻo thơm. Đó vừa là biểu tượng của sự đầm ấm, sum vầy, sinh sôi nảy nở của vạn vật, vừa thể hiện được lòng biết ơn của con cháu đối với Tổ Tiên, các bậc vua Hùng có công dựng nước. Và hơn thế nữa, bánh chưng còn có ý nghĩa rất lớn trong  nền văn minh lúa nước của người Việt. 

Bánh chưng gắn liền với sự tích “Bánh chưng, bánh dày” và vị hoàng tử Lang Liêu vào đời vua Hùng thứ 6. Theo đó, sau khi dẹp xong giặc Ân, vua có ý định truyền ngôi cho con trai. Vừa đúng dịp đầu xuân, vua họp mặt tất cả các vị hoàng tử lại và bảo rằng: "Con nào tìm được thức ăn ngon lành, để bày cỗ cho có ý nghĩa nhất, thì ta sẽ truyền ngôi vua cho". Các vị hoàng tử đua nhau lên rừng, xuống biển những mong tìm kiếm được sơn hào hải vị dâng biếu vua cha. Chỉ riêng có hoàng tử thứ 18 là Tiết Liêu (Lang Liêu) - sống có đức, rất hiểu thảo với cha mẹ - do mẹ mất sớm không có ai chỉ lối nên vô cùng lo lắng. Một hôm, hoàng tử nằm mộng được vị Thần đến bảo "Này con, vật trong Trời Đất không có gì quý bằng gạo, vì gạo là thức ăn nuôi sống con người. Con hãy nên lấy gạo nếp làm bánh hình tròn và hình vuông, để tượng hình Trời và Đất. Hãy lấy lá bọc ngoài, đặt nhân trong ruột bánh, để tượng hình Cha Mẹ sinh thành". Khi Hoàng tử Lang Liêu dâng lên vua cha món bánh chưng, bánh dày, vua ăn thấy ngon lại rất ý nghĩa nên bèn truyền ngôi cho hoàng tử. Cũng kể từ đó,  mỗi khi đến Tết Nguyên Đán, dân chúng làm bánh Chưng và bánh Giầy để dâng cúng Tổ Tiên và Trời Đất.

Về mặt lịch sử, bánh chưng xanh gắn với nền văn hóa Lạc Việt, được nhắc đến trong Lĩnh Nam chích quái. Thời điểm ra đời của chiếc bánh chưng xanh cũng trùng với giai đoạn vừa dẹp xong giặc Ân.  Đây là loại bánh chính thống và lâu đời của Việt Nam.

Bánh chưng xanh có hình dáng vuông vức, phân biệt rạch ròi với bánh Tét dài ở một số vùng miền. Bánh vuông tượng trưng cho đất, những mong năm mới mùa màng bội thu, vạn vật sinh sôi, nảy nở, nhân dân có cuộc sống bình yên, ấm no và hạnh phúc. 

Bên ngoài xanh lá dong xanh

Bên trong nếp đỗ mỡ hành hạt tiêu 

Gói nghĩa tình, gói yêu thương

Dẻo thơm từ thuở Lang Liêu tới giờ.

Như vậy, gói bánh chưng không đơn thuần chỉ là gói ghém các nguyên liệu, mà còn là gói nghĩa tình, gói cả yêu thương giữa con người với con người. 

Nguyên liệu làm bánh chưng gồm: lá dong, gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, hành, tiêu… Mỗi nguyên liệu đều được chọn lọc kỹ càng. Lá dong chọn lá xanh đậm, có gân chắc, lá to không bị rách hoặc héo rũ, sau đó đem rửa sạch, phơi qua nắng để lá héo sẽ dễ gói hơn. Gạo nếp phải chọn loại thơm và dẻo, hạt đều đặn, đem vo qua nước rồi ngâm 2 - 3 tiếng để hạt gạo nở đều, khi luộc sẽ nhanh chín hơn. Đậu xanh xát bỏ vỏ, đun nhừ rồi vo thành từng viên tròn để làm nhân. Riêng với thịt lợn, người làm bánh chọn miếng thịt có cả mỡ và nạc, thường là thịt ba chỉ để đảm bảo độ ngầy ngậy, không bị quá khô hoặc quá ngán. Ngoài ra cần phải chuẩn bị thêm lạt giang chẻ mong, ngâm qua nước để buộc bên ngoài bánh. Tất cả các nguyên liệu này chính là biểu tượng của nền văn minh lúa nước, vùng có khí hậu quanh năm nóng ẩm, nhiệt đới mang tính truyền thống, đậm đà bản sắc dân tộc. 

Khó nhất trong cách làm bánh chưng chính là khâu gói bánh. Người gói đòi hỏi phải có tay nghề, sự tỉ mỉ, kiên trì và khéo léo thì bánh mới vuông vức, đều đặn, đẹp và chắc tay. Đầu tiên, xếp 2 tàu lá dong úp xuống, hơi chồng lên nhau. Sau đó, xếp tiếp 2 lá mặt ngửa theo hình chữ thập lên trên rồi đặt khuôn gói vào chính giữa. Gói lần lượt các mặt lá xung quanh thành hình vuông của khuôn rồi đặt một khuôn mới, vuông và to hơn phía ngoài. Đến đây, mở lá lấy khuôn ở phía trong ra, rải lần lượt nguyên liệu vào bên trong, gạo nếp thì phủ kín 2 mặt lại, dàn đều và gói cẩn thận. Khâu gói bánh đòi hỏi phải chắc tay, cẩn thận buộc từng dây lạt để bánh không bị méo mó, không bị vỡ khi luôn chín. Khó là khó vậy nhưng lạ thay, cả già trẻ, gái trai đều quây quần, háo hức được gói bánh. 

Bánh chưng xanh của người Việt trở thành món ẩm thực truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết. Nhiều người Việt ở nước ngoài không có điều kiện về quê ăn tết cũng đã ngồi bên nhau, xúng xính chuẩn bị nguyên liệu và gói bánh. Bởi vậy mới nói, từ khâu gói bánh đến luộc bánh chưng đều thể hiện sự sum vầy, đầm ấm: gói bánh gói cả yêu thương. 

Bánh chưng dâng lên ông bà tổ tiên, có mặt trong dịp dỗ Tổ mùng 10 tháng 3 và nhiều dịp tế tế quan trọng. Đó là lòng biết ơn của con cháu đối với tổ tiên, gợi nhớ truyền thống dựng nước giữ nước của những bậc anh hùng dân tộc. Bánh chưng có thể có ở nhiều nơi nhưng món bánh chưng xanh vuông vức gói lá dong chỉ có ở Việt Nam, thể hiện lòng tự tôn, tự hào dân tộc.

Ở một tầng nghĩa cao hơn nữa, bánh chưng còn gắn liền với nền văn minh lúa nước của người Việt. Từ ngàn đời nay, cây lúa đã gắn bó và trở thành cây lương thực quan trọng. Lúa mang cả ý nghĩa vật chất và tinh thần, thể hiện sự no đủ, bởi vật mà vạn vật trong trời đất không có gì quý bằng gạo. Vì vậy mà nguyên liệu chính của bánh chưng là hạt gạo. Gói bánh chưng là ghém một nền văn hóa, văn minh lúa nước truyền thống lâu đời của người Việt, là gửi gắm mong muốn, hy vọng của người dân về một năm mới an khang thịnh vượng, vạn vật sinh sôi, mùa màng bội thu.

Khi xã hội ngày càng phát triển, đời sống vật chất và tinh thần càng no đủ, tươm tất, mâm cỗ ngày Tết của người Việt càng trở nên phong phú, hấp dẫn. Thế nhưng, bánh chưng vẫn là một món bánh cổ truyền không thể thiếu. Hơn cả một món ăn thông thường, bánh chưng là bản sắc văn hóa, là nét đẹp ẩm thực, là văn minh lâu đời của dân tộc Việt Nam. Đó còn là tình yêu thương, gắn kết giữa cho người với con người được truyền tụng từ quá khứ đến hiện tại và mãi mãi về sau.